Wat houdt 'Preventieve veiligheid' in?
Veiligheid staat hoog op de agenda van installatiebedrijven. Organisaties in het marktsegment Technische Installaties & Systemen worden steeds meer aangespoord om proactief maatregelen te nemen om ongevallen en incidenten te voorkomen. Het toezicht op de naleving van veilig en gezond werken ligt bij het merendeel van de bedrijven bij de medewerker zelf (Aalders et al., 2023).
CO-vakmanschap
Wet- en regelgeving, zoals CO-vakmanschap, zorgt voor preventieve veiligheid door de kennis bij te spijkeren over de mogelijke gevaren van werken met installaties waarbij koolmonoxidevergiftiging kan ontstaan. Op 1 april 2023 is de ‘gasketelwet’ in werking getreden. Vanaf deze datum mogen alleen gecertificeerde installatiebedrijven en –monteurs met een Bewijs van Vakmanschap (CO-erkenning) werkzaamheden uitvoeren aan gasverbrandingstoestellen die aan een gebouw gebonden zijn. Gecertificeerde installateurs werken uitsluitend met monteurs die opgeleid zijn om koolmonoxiderisico’s vast te stellen, weg te nemen en te voorkomen. De monteur controleert daarvoor niet alleen de cv-ketel, geiser of gashaard, maar ook de rookgasafvoer. Hij of zij voert daarbij onder meer metingen uit om zeker te weten dat de cv-installatie veilig is (Techniek Nederland, 2023).
Veiligheid installatie zonnepanelen
Bij de installatie van zonnepanelen komen veel ongevallen voor, voornamelijk als gevolg van onvoldoende kennis en training. In 2023 vonden meer dan veertig ongelukken plaats tijdens installaties, vaak veroorzaakt door het beklimmen van ladders met zwaar materieel en onvoldoende voorbereiding op windvlagen. Als reactie hierop wordt er meer nadruk gelegd op voorlichting en training voor installatiemonteurs van zonnepanelen, en heeft de arbodienst aangegeven dat er strenger zal worden gecontroleerd op veiligheidsnormen (Buiting, 2023b). Branchevereniging Holland Solar heeft tien gouden regels opgesteld om de veiligheid tijdens het plaatsen van zonnepanelen te waarborgen (Holland Solar, z.d.).
Mentale veiligheid
Naast de focus op fysieke veiligheid groeit ook het bewustzijn rondom mentale veiligheid en welzijn op de werkvloer. Verminderde communicatie kan een gevoel van onveiligheid creëren. Daarom is het essentieel om openlijk te communiceren over veiligheid en onderling vertrouwen op te bouwen. Medewerkers ontvangen een briefing over veiligheidsprotocollen, en consistente afstemming draagt bij aan het voorkómen van ongelukken.
De groeiende druk om duurzame installaties te installeren en de aanhoudende onderbezetting binnen de installatiebranche kunnen leiden tot stress en mentale druk bij medewerkers. De toenemende vraag naar duurzame oplossingen, zoals zonnepanelen en warmtepompen, legt vaak een grote druk op installateurs om aan de verwachtingen van klanten te voldoen, terwijl ze mogelijk te maken hebben met beperkte middelen en tijd. Bovendien groeit het bewustzijn over het belang van een goede werk-privébalans, aangezien een evenwichtige levensstijl essentieel is voor het welzijn en de veerkracht van medewerkers. Flexibele werktijden, ondersteunende programma's voor stressmanagement en een open communicatiecultuur binnen organisaties kunnen helpen om de impact van de druk te verminderen en een gezonde balans te bevorderen.
Sociale veiligheid door verharding maatschappij
De maatschappij wordt steeds minder tolerant. Ook zijn er de laatste jaren steeds meer ongelukken bij werkzaamheden aan de weg. Uit onderzoek van TNO blijkt dat één op tien wegwerkers per jaar een bijna-ongeluk heeft gehad. Per uur doen er zich in Nederland gemiddeld twintig gevaarlijke situaties voor. De meeste aanrijdingen (veertien van de zestien) gebeuren door auto's van collega's, een van de risico's van het vak (Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid, 2024). Om het risico op aanrijdingen te minimaliseren, moeten wegwerkzaamheden voldoen aan specifieke veiligheidseisen. Hiervoor worden speciale trainingen gegeven, zoals de training 'Veilig werken aan de weg' (Techniek Nederland, z.d.-e). Daarnaast brengt werken in buitenomgevingen mogelijk risico's met zich mee doordat omstanders steeds minder tolerant zijn als het gaat om geluidsoverlast, wegversperring, etc.
Wat is de impact van 'Preventieve veiligheid' op dossierniveau?
Preventieve veiligheid heeft impact op alle dossiers.
-
Wat verandert er?
CO-vakmanschap wordt verplicht gesteld vanwege de ernstige risico's van koolmonoxidevergiftiging. Jaarlijks zijn er tien tot twintig doden en meer dan tweehonderd ziekenhuisopnames door koolmonoxidevergiftiging. De 'gasketelwet' vereist dat alleen gecertificeerde bedrijven installatie, onderhoud en reparatie uitvoeren aan cv-ketels, geisers, gashaarden, gaskachels en rookgasafvoeren. Vanaf 1 april 2023 moeten servicemonteurs een bewijs van CO-vakmanschap hebben (Breejen, 2024). De overstap van F-gassen naar natuurlijke koudemiddelen vraagt niet alleen om een aanpassing aan warmtepompen zelf, maar ook van de mensen die ermee werken. De F-gassenverordening is in 2024 aangescherpt en vraagt om certificering. Natuurlijke koudemiddelen brengen namelijk, meer dan F-gassen, veiligheidsrisico’s met zich mee. Voor het installeren en onderhouden van warmtepompen met natuurlijke koudemiddelen zijn nog geen nieuwe regels vastgelegd, maar die certificering is momenteel wel in ontwikkeling (Schreurs, 2024). Dit benadrukt de toenemende focus op veiligheidstraining en certificering in de sector.
Overleg en communicatie voor het veilig uitvoeren van werkzaamheden wordt ook steeds belangrijker. Toolboxmeetings zijn een effectieve manier om veiligheidskwesties te bespreken en kennis te delen over specifieke taken, procedures en nieuwe regelgeving (NVKL, 2024c).
Wat is de invloed op de werkzaamheden?
Voor beginnende beroepsbeoefenaars is het van belang dat zij goed op de hoogte zijn van de geldende wet- en regelgeving. Ook dienen zij cursussen en trainingen te volgen om zich te certificeren om de werkzaamheden te mogen uitvoeren. Voor beginnende beroepsbeoefenaars is het van belang om goed op de hoogte te zijn van de risico’s. Wanneer bijvoorbeeld CO2 als koudemiddel wordt gebruikt, staat een installatie onder hoge druk (Schreurs, 2024). Dit houdt in dat ook op het gebied van veiligheid je een leven lang ontwikkelen steeds belangrijker wordt.
-
Wat verandert er?
0Veel innovaties op het gebied van koude- en klimaatsystemen en warmtepompen zijn specifiek. Er komen bijvoorbeeld steeds meer warmtepompen die werken met CO2 als koeltemiddelen, hybride warmtepompen, etc. Een voorbeeld is de warmtepomp die Vattenfall ontwikkelde met warmtepompproducent Denso, verwarmingsexpert Solvis en installatiebedrijf Feenstra. Die warmtepomp gebruikt CO2 als koeltemiddel, dat uitstekend warmte geleidt in het systeem. Daarmee zijn watertemperaturen van 70 tot 90 graden haalbaar, genoeg om huizen te verwarmen die nu nog een cv-ketel hebben. Zij hebben dit ontwerp systematisch aangepakt met kennis van alle partijen (Seijlhouwer, 2021). Quatt ontwikkelde een hybride warmtepomp met een regelsysteem dat verder gaat dan wat hybride warmtepompen nu doen. Het gebruikt allerlei gegevens en maakt gebruik van kunstmatige intelligentie. Van het weerbericht tot de actuele temperatuur in een huis, om op elk moment precies de goede afweging te maken tussen wat de warmtepomp en wat de cv-ketel moet doen (Seijlhouwer, 2022). Voor al deze innovaties is en blijft het van belang dat ze veilig zijn voor de gebruiker.
Wat is de invloed op de werkzaamheden?
Voor beginnende beroepsbeoefenaars is het van belang dat zij zich realiseren dat de ontwerpen veilig zijn in gebruik en in montage. Het nauwkeurig afstellen van bijvoorbeeld warmtepompen is van groot belang en moet steeds gebruiksvriendelijker worden gemaakt. Daarnaast moeten systeemontwerpers van koude- en klimaatsystemen rekening houden met relevante regelgeving. Dit kan zorgen voor veel druk. Het is belangrijk dat beginnende beroepsbeoefenaars tijdig aangeven wanneer ze te maken hebben met overmatige mentale druk of uitdagende situaties.
-
Wat verandert er?
Vanaf 1 april 2023 zijn alleen gecertificeerde bedrijven bevoegd om installatie, onderhoud en reparatie uit te voeren aan cv-ketels, geisers, gashaarden, gaskachels en rookgasafvoeren, zoals vastgelegd in de 'gasketelwet'. Deze wet schrijft voor dat tijdens het afstellen van de ketel de stookruimte wordt gemeten, waarbij naast een rookgasanalysemeter ook een draagbare CO-detector wordt gebruikt. https://www.kvk.nl/wetten-en-regels/certificaat-verplicht-bij-werk-aan-cv-ketel-of-gashaard/.
De overheid wil dat vanaf 2026 cv-ketels worden vervangen door hybride, all-electric of warmtenetvoorzieningen. De service- en onderhoudsmonteur is vaak degene die de resterende levensduur van een cv-ketel goed kan inschatten en kan bepalen wanneer de klant moet overstappen naar een warmtepomp (Wasco, 2023).
Wat is de invloed op de werkzaamheden?
Door de focus op preventieve veiligheid worden beginnende beroepsbeoefenaars gedwongen om hun werkwijzen en processen te herzien, om risico's te minimaliseren en een veilige werkomgeving te waarborgen voor henzelf, hun collega's en de klanten. Dit kan bijvoorbeeld betekenen dat ze meer aandacht besteden aan het identificeren en beheersen van gevaarlijke situaties tijdens onderhoudswerkzaamheden. Ook vraagt de nieuwe wet- en regelgeving om een meer adviserende rol van de beginnende beroepsbeoefenaar; dit kan (ongewild) druk opleggen.
-
Wat verandert er?
Bij installatiewerkzaamheden zijn purschuim, lijmen en coatings onmisbaar. Een minder bekend aspect in de branche was voorheen dat bij het aanbrengen ervan di-isocyanaten vrij kunnen komen. Sinds 23 augustus 2023 is het verplicht om een certificaat te behalen voor het werken met deze chemische stof (ArboTechniek Magazine, 2024).
Wat is de invloed op de werkzaamheden?
Door steeds strengere wet- en regelgeving, zoals verplichte certificering, moeten beginnende beroepsbeoefenaars aan specifieke opleidings- en ervaringsvereisten voldoen. Het dwingt hen om op de hoogte te blijven van de laatste normen, voorschriften en technologieën. Dit kan resulteren in meer tijd besteden aan nalevingsactiviteiten, zoals documentatie, inspectie en kwaliteitsborging.
Bovendien kunnen strengere regels de installatieprocedures complexer maken, waardoor beginnende beroepsbeoefenaars mogelijk meer tijd moeten besteden aan het plannen en uitvoeren van installaties om aan de vereisten te voldoen.
-
Wat verandert er?
De meeste ongelukken met elektrische installaties vinden plaats door gebruik van ondeugdelijk materiaal, waardoor veiligheid een cruciale rol speelt. Voor het opzetten van en werken aan elektrische installaties zijn er normalisatienormen, zoals voorschriften voor laag- en hoogspanningsinstallaties, ruimtes met explosiegevaar, en medische ruimtes. Daarnaast zijn er normen voor werken met laagspanning en bliksemafleiderinstallaties (Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid, 2024b). De Nederlandse wet vereist dat elektrische installaties en apparaten veilig zijn en dat werkzaamheden hieraan veilig worden uitgevoerd. NEN 3140 biedt de benodigde bepalingen om aan deze eisen te voldoen en is daarmee de beste manier om te voldoen aan relevante wet- en regelgeving (NEN, z.d.).
Wat is de invloed op de werkzaamheden?
Beginnende beroepsbeoefenaars moeten mogelijk specifieke trainingen volgen om hun kennis over elektrische veiligheid te vergroten en op de hoogte te blijven van de laatste ontwikkelingen in normen en richtlijnen. Het naleven van normen zoals NEN 3140 omvat vaak het gebruik van gedocumenteerde procedures en inspecties om te verzekeren dat installaties aan de veiligheidsnormen voldoen. Beginnende beroepsbeoefenaars kunnen daarom betrokken zijn bij het opstellen van documentatie en het uitvoeren van inspecties om naleving te waarborgen. De normen kunnen ook van invloed zijn op de werkwijze bij het ontwerpen, installeren en onderhouden van installaties. Beginnende beroepsbeoefenaars moeten daarbij mogelijk hun methoden aanpassen, om te voldoen aan de normen.
