Wat houdt 'Slim werken' in?
De installatiesector ondergaat een digitale transformatie, waarbij installaties steeds slimmer worden en op afstand kunnen worden gemonitord en beheerd. Dit biedt mogelijkheden voor kostenbesparingen en efficiëntieverbeteringen. Zie https://bouwberichten.nl/bouwsector/installateurs.
Daarnaast maakt de installatietechniek een verschuiving door van ‘hardware’ naar configureerbare software. Installateurs hebben steeds meer controle over installaties via software. Dit geldt ook voor onderhoudswerkzaamheden, wat het mogelijk maakt om gemakkelijker en veiliger te werken (Resideo, 2023).
Digitale tools
Een groeiend aantal installatiebedrijven in de maakindustrie migreert hun processen naar de cloud. Een ERP-oplossing in de cloud biedt toegang tot software en gegevens via internet, vanaf elke locatie en op elk moment (ECI Software Solutions, Inc., 2024). Dit resulteert niet alleen in een beter begrip van de processen, maar opent ook de deur naar klantgerichtere oplossingen. Een voorbeeld hiervan is het automatisch kunnen inplannen van monteurs bij storingsmeldingen (ThijssenKrupp, z.d.). Naast werken in de cloud, worden digitale tools steeds meer omarmd. Digitale tools verbeteren de communicatie met zowel klanten als leveranciers, wat leidt tot verbeterde service. Daarnaast passen installatiebedrijven slim voorraadbeheer toe om kosten te besparen. De integratie van slimme technologieën, sensoren en IoT in installatiesystemen biedt voordelen, zoals energiebeheer en gepersonaliseerd comfort (Wij-Techniek, z.d.). Digitale platforms waarmee gewerkt wordt om informatie met elkaar te delen, zijn bijvoorbeeld Digideal Gebouwde Omgeving, de Ketenstandaard Bouw en Techniek en de Datadeelcoalitie (Techniek Nederland, z.d.).
“Ik zie dat er meer wordt gedaan met intelligent systemen, gebouwbeheersystemen en softwaresystemen. Deze systemen zorgen ervoor dat het aantal handjes dat we buiten op de weg nodig hebben beperkt kan worden en het voorspellend vermogen zorgt voor first time right.”
Peter de Bruijn, APAC
Samenwerken met BIM
BIM wordt steeds vaker gebruikt voor het coördineren van complexe bouwprocessen. Met name de grote installatiebedrijven werken met BIM; voor kleine bedrijven is het (nog) niet relevant. Bij BIM draait het om het vastleggen van (product)informatie over alle componenten die tijdens het bouwproces worden gebruikt (Installatietotaal, z.d.). Diverse disciplines, zoals architecten, constructeurs en installateurs, werken binnen BIM samen aan één 3D-model. Zij kunnen nauwkeurig afstemmen over zaken zoals de plaatsing van installaties in een gebouw. Specifiek richten projectgerichte installateurs zich op het automatiseren van processen rondom een BIM-model, zoals het automatisch genereren van inkoop-, werkvoorbereidings- en productiebestanden, gekoppeld aan dit model. Deze gezamenlijke aanpak helpt aanzienlijk bij het voorkómen van faalkosten (ECI Software Solutions, 2024).
“Het ‘bimmen’ wordt steeds groter, een vakgebied. Het wordt ook door steeds meer bedrijven geïntroduceerd en geïmplementeerd. BIM wordt in plaats van bouw informatiemodel meer bouwinformatiemanagement. Het gaat meer over het proces dan alleen maar modelleren.”
Lars de Smit, Hellebrekers
Augmented reality (AR) & HoloLens
AR verandert de realiteit door digitale informatie of 3D-modellen op de echte omgeving te projecteren via een scherm of bril. De HoloLens gaat nog een stap verder door de werkelijke omgeving te scannen en te integreren als een 3D-omgeving. Hierbij kunnen gebruikers zelf 3D-modellen toevoegen, die vervolgens verankerd worden in de omgeving als holografische 3D-beelden, niet slechts als overlay zoals bij traditionele AR. Deze modellen kunnen op zowel ware grootte als een schaalmodel worden weergegeven. Door deze combinatie van de werkelijkheid met holografische 3D-modellen wordt digitale informatie naadloos toegankelijk op de bouwplaats. Het engineeringsmodel kan zo op locatie in de werkelijkheid geprojecteerd worden, waardoor potentiële conflicten snel worden geïdentificeerd (SPIE Nederland, z.d.).
“De manier waarop een monteur aan zijn bouwinformatie komt, gaat denk ik heel erg veranderen. Ik denk dat een digitale tool en 3D-tekeningen steeds meer noodzaak wordt, omdat er veel mensen met pensioen gaan die juist gewend zijn om vanaf een 2D tekening te werken.”
Lars de Smit, Hellebrekers
Digital twins
In de ontwerpfase van een installatie kan een digital twin het verschil maken. Deze digitale representatie van de werkelijkheid maakt het mogelijk om alle elementen van de installatie van tevoren te modelleren (Van Vlerken, 2024). Hoewel het concept van digital twins niet nieuw is, wint de technologie de laatste tijd aan populariteit door de versnelde digitalisering en de opkomst van IoT. Een digital twin kan een virtuele replica van een fysiek systeem zijn, zoals een volledige HVAC-installatie of een warmtenet. In het geval van HVAC-installaties wordt een digital twin gebruikt om fundamentele wetmatigheden uit de fysica toe te passen, en te begrijpen hoe een ontwerp zal presteren. Dit biedt aanzienlijke voordelen, vooral omdat het mogelijk is om te beoordelen hoe meervoudige, complexe oplossingen zullen presteren, rekening houdend met variabelen zoals verbruik en uitstoot (Schouten, 2023).
Cybersecurity
De digitalisering in de installatiebranche brengt niet alleen nieuwe kansen met zich mee, maar ook nieuwe uitdagingen, met name op het gebied van cybersecurity. De toenemende afhankelijkheid van digitale systemen en de integratie van slimme technologieën vereisen nauwe samenwerking tussen bedrijven en een robuuste beveiliging tegen mogelijke risico's, zoals cyberaanvallen en datalekken (Wij-Techniek, z.d.).
Wat is de impact van 'Slim werken' op dossierniveau?
Slim werken in het marktsegment Technische Installaties & Systemen heeft een aanzienlijke impact op medewerkers, waarbij samenwerking en het gebruik van geavanceerde technologieën centraal staan. Een belangrijk aspect van slim werken is de samenwerking in BIM. Hierbij moeten medewerkers in staat zijn om informatie uit BIM te interpreteren en te vertalen naar concrete acties en beslissingen. Denk bijvoorbeeld aan het interpreteren van 3D-tekeningen.
Een uitdaging die kan optreden bij slim werken, is kennismarginalisatie. Daarbij hebben medewerkers mogelijk minder kennis van traditionele methoden, zoals het werken vanaf een 2D-tekening naar een 3D-tekening.
Om deze uitdagingen effectief aan te pakken, is het essentieel dat professionele installateurs een actieve rol spelen in het waarborgen van de beveiliging van installaties en apparaten van klanten. Dit omvat het implementeren van geavanceerde beveiligingsmaatregelen, regelmatige updates van software en systemen, en het bieden van training en bewustwording aan medewerkers en klanten. Door proactief potentiële kwetsbaarheden in de digitale infrastructuur te identificeren en aan te pakken, kunnen installateurs de integriteit en privacy van gevoelige gegevens waarborgen. Dat is essentieel in een steeds digitaler wordende omgeving.
-
Wat verandert er?
Door de digitalisering en het gebruik van slimme technologieën kunnen monteurs op afstand systemen monitoren, diagnosticeren en problemen oplossen. Dit verhoogt de efficiëntie en vermindert de noodzaak voor fysieke aanwezigheid op locatie. Dit resulteert in kortere doorlooptijden, minder reistijd en kostenbesparingen. De NVKL heeft de app Koel en klimaat Installatiecheck ontwikkeld, een handig hulpmiddel voor de hele sector. Deze app stelt installateurs, monteurs, eigenaren en handhavers in staat om in enkele seconden te zien aan welke wetgeving een bepaalde koel- of klimaatinstallatie moet voldoen, met extra informatie over koudemiddelen (K&L, 2022). Daarnaast zijn er andere handige apps beschikbaar, zoals de OnlineSensor-app van Hitma, die toegang biedt tot data van draadloze binnenklimaatsensoren, en die alarmmeldingen verzendt via push-notificaties (K&L, 2023).
Wat is de invloed op de werkzaamheden?
Beginnende beroepsbeoefenaars kunnen efficiënter werken dankzij digitale tools en technologieën, zoals apps voor realtimedataregistratie, alarmmeldingen en toegang tot informatie over installaties.
-
Wat verandert er?
De digital twin in koude- en klimaatsystemen fungeert als een virtuele replica van het echte systeem, waarbij het continu data ontvangt van het werkelijke proces. Die data worden gebruikt om het systeem te simuleren en de procesinstellingen te optimaliseren. Hierdoor kunnen engineers en monteurs realtime veranderingen monitoren, potentiële problemen identificeren en efficiëntere operationele beslissingen nemen.
Wat is de invloed op de werkzaamheden?
Digital twins hebben invloed op het werk van engineering in koude- en klimaatsystemen, door het bieden van een virtuele representatie van de fysieke installatie. Hierdoor kunnen systeemontwerpers de prestaties van het systeem vooraf modelleren en optimaliseren, rekening houdend met variabelen zoals verbruik en uitstoot. Dit verbetert niet alleen de efficiëntie van het ontwerpproces, maar maakt ook een nauwkeurige evaluatie van meervoudige, complexe oplossingen mogelijk, waardoor potentiële conflicten snel worden geïdentificeerd en opgelost.
-
Wat verandert er?
BIM is er voor de volledige levensduur van een gebouw, inclusief onderhoud. Dit betekent dat alle relevante informatie van de gehele levenscyclus in één model is geïntegreerd. Dat maakt niet alleen het ontwerp en de bouw overzichtelijker, maar ook het beheer en onderhoud van een gebouw efficiënter.
Daarnaast zijn er steeds meer slimme digitale tools beschikbaar die live data van installaties delen en signaleren wanneer onderhoud nodig is (BIM4ALL, 2022).
Wat is de invloed op de werkzaamheden?
Met BIM kunnen beginnende beroepsbeoefenaars gedetailleerdere informatie krijgen over installaties en gebouwen, waardoor ze efficiënter kunnen plannen en uitvoeren. Daarnaast stellen slimme digitale tools hen in staat om realtime gegevens te ontvangen over de prestaties van installaties, waardoor ze proactief onderhoud kunnen uitvoeren en storingen voorkomen. Dit verhoogt niet alleen de productiviteit van beginnende beroepsbeoefenaars, maar verbetert ook de kwaliteit van het onderhoud en vermindert ongeplande uitvaltijd van installaties.
-
Wat verandert er?
BIM wordt steeds meer toegepast, met name door de grotere installatiebedrijven, of wanneer er wordt samengewerkt aan complexe bouwprojecten. Met BIM kunnen 3D-tekeningen worden gedeeld met alle betrokken partijen. Dat zorgt voor onder meer een betere samenwerking en coördinatie tijdens het ontwerp- en installatieproces. Daarnaast bieden digital twins gedetailleerdere informatie over de installatie, waardoor werktuigkundigen beter kunnen anticiperen op mogelijke problemen en efficiënter kunnen werken. Het toenemende gebruik van digitale middelen zoals virtual reality (VR), augmented reality (AR), en de HoloLens vergemakkelijkt het installatieproces, doordat beginnende beroepsbeoefenaars bijvoorbeeld direct toegang hebben tot installatie-instructies en plaatsbepalingen via QR-codes.
Wat is de invloed op de werkzaamheden?
Met de opkomst van BIM en digital twins zijn beginnende beroepsbeoefenaars al betrokken bij het ontwerpproces, wat het traditionele moment van aanvang van werk verandert. Tijdens de bouwfase is er meer samenwerking met andere bouwvakkers en monteurs van verschillende bedrijven, waardoor er meer afstemming en integratie van installaties plaatsvindt. In de laatste fase van de bouw kan deze slimme manier van werken leiden tot een nauwere samenwerking tussen monteurs en servicemonteurs, om een soepele overgang van installatie naar onderhoud te waarborgen. De inzet van digitale middelen zoals VR, AR en HoloLens vergemakkelijkt het installatieproces door het bieden van gedetailleerde informatie en visualisaties. Daardoor kunnen beginnende beroepsbeoefenaars efficiënter werken en fouten verminderen.
-
Wat verandert er?
Net als in veel andere sectoren wordt ook in de elektrotechniek steeds vaker op afstand gewerkt. Men raakt steeds meer vertrouwd met digitale tools voor online werken en samenwerking. Er zijn steeds meer digitale tools voorhanden die zijn gekoppeld aan een ERP-systeem. Deze tools ondersteunen administratieve taken, urenregistratie, werkbonnen, voorraadbeheer, etc. Vaak is er ook een klantportaal aan gekoppeld, waar klanten hun installaties kunnen inzien, evenals hun onderhoudscontracten.
Ook elektrotechnische installaties ondergaan momenteel een transformatie richting meer geautomatiseerde en digitale systemen. De snelle digitalisering van de branche versterkt deze evolutie. Daarbij spelen technologieën zoals building information modeling (BIM) en digitale dossiers voor de Wet kwaliteitsborging voor het bouwen een steeds prominentere rol. Bovendien worden elektrotechnische systemen steeds vaker geïntegreerd en verbonden met het internet. Dat biedt nieuwe mogelijkheden, maar vraagt ook om strenge veiligheidsmaatregelen. Daarnaast werkt de installatiebranche steeds meer samen met de energiesector om informatie over energieverbruik te ontsluiten en zo bij te dragen aan een efficiënter gebruik van energiebronnen in installaties (Techniek Nederland, z.d.).
Daarnaast is er een groeiende trend richting meer virtuele testen in verschillende industrieën met digital twins. Een digital twin maakt het mogelijk om software te testen via een nauwkeurige simulatie. Neem bijvoorbeeld het probleem van netcongestie, een van de grootste uitdagingen in de energietransitie. Technische dienstverleners gebruiken steeds meer digital twins om dit probleem aan te pakken. Door virtueel te modelleren, blijkt er vaak nog ruimte achter de aansluiting en is een grotere netaansluiting toch niet nodig. Bedrijven als Fudura en Hoppenbrouwers Techniek helpen bedrijven bij het maken van modellen en keuzes. Zulke bedrijven ondersteunen andere bedrijven bij het maken van deze modellen en het nemen van de juiste beslissingen (Van Vlerken, 2024).
Een concreet voorbeeld van de toepassing van een digital twin is te vinden in kantoren. De digital twin van een kantoor kan bijvoorbeeld informatie bevatten over hoelang de lampen op de vierde verdieping hebben gebrand en wanneer ze aan vervanging toe zijn. Ook kan de digital twin aangeven wanneer de brandmeldinstallatie moet worden geïnspecteerd. Deze geavanceerde technologie biedt dus niet alleen inzicht in de huidige situatie, maar ook in voorspellend onderhoud en optimalisatie van systemen (Van der Linden, z.d.).
De digitale veiligheid staat onder druk. Het is van belang om bij te dragen aan een optimale bescherming van databronnen en datastromen door het veilig(er) aanleggen van systemen en onderliggende netwerken.
Wat is de invloed op de werkzaamheden?
Beginnende beroepsbeoefenaars moeten beschikken over basiskennis van digitalisering om met digitale tools te kunnen werken. Digital twins kunnen werkzaamheden ondersteunen. Ze bieden gedetailleerd inzicht in de prestaties van elektrotechnische systemen. Medewerkers kunnen die informatie gebruiken om systemen te optimaliseren, energie-efficiëntie te verbeteren en kosten te verlagen.
