Wat houdt 'Kennisborging' in?

Door bezuinigingen en vergrijzing neemt het specialisme in Nederland af. Er gaan veel mensen met pensioen, waardoor kennisverlies ontstaat. De instroom is vaak of naar verwachting voor alle beroepen kleiner dan de uitstroom. Met de impact van de vergrijzing en de grotere uitstroom dan instroom bij veel beroepen, is de overdracht van bestaande kennis en vaardigheden, en het overdragen van nieuwverworven inzichten belangrijk. Zeker voor de kleinschalige en gespecialiseerde beroepen waarbij niet alles is vastgelegd in boeken en documenten. Het vraagt aandacht om dat op een goede manier over te dragen aan aankomende professionals.

Een mooi voorbeeld van kennisoverdracht van een oudere op een jongere generatie is de
‘dakpanconstructie’. Die biedt medewerkers die met pensioen gaan in een specialistisch beroep de mogelijkheid om tijdig hun kennis over te dragen en de opvolgers enige tijd te begeleiden. Dit stelt de oudere werknemer of ondernemer in staat om geleidelijk af te bouwen en de jongere collega in te werken. De jongere heeft dan de tijd om zich zorgvuldig de materie eigen te maken en waar nodig de ervaren collega om raad te vragen of samen processen te doorlopen.

Wat is de impact van 'Kennisborging' op dossierniveau?

In diverse brancherapporten is aan de orde gekomen dat met het oog op de uitstroom van ervaren personeel door pensionering, er een verlies aan kennis en vaardigheden dreigt op te treden. Juweliers, goud- en zilversmeden, uurwerktechnici en schoenherstellers hebben moeite met het vinden van bedrijfsopvolging. Ook kiest men er steeds vaker voor om de kennis niet in huis te hebben, maar in te huren.

  • Wat verandert er?

    Diverse kleinschalige beroepen, zoals ook de goud- en zilversmeden, staan voor de uitdaging waar ze de informatie uit het verleden vandaan halen.

    “Hoe je moet solderen staat nergens vast. Ik heb een theorieboek van school en een theorieboek uit 1600 en nog wat, maar dat is in Oudnederlands. Daar probeer je uit te halen wat ze vroeger deden. Al die kennis die wij hebben, geven we niet door, die is niet vastgelegd.” – Karel Schermerhorn (Haarlemsche Zilversmederij)

    Wat is de invloed op de werkzaamheden? 

    Samenwerking op het gebied van promotie, expositie en het delen van werkruimte en kennis is van belang voor edelsmeden. Jonge zilversmeden kunnen profiteren van samenwerkingsvormen en die gebruiken als springplank voor het ontwikkelen van een eigen collectie.
    Bovendien is het niet voor iedereen mogelijk om de investeringen te doen die nodig zijn om de nieuwe technieken in huis te halen. Uit gesprekken blijkt dat kleinere bedrijven meer genoodzaakt zijn om samen te werken, om van elkaars specialisaties en apparatuur gebruik te maken.

  • Wat verandert er?

    Evenals andere sectoren heeft het beroep van uurwerktechnicus te maken met vergrijzing. Er is de komende jaren veel uitstroom en beperkte instroom. De belangstelling voor conservering en restauratie van uurwerken neemt toe. Ter bescherming van het cultureel erfgoed maakt men steeds vaker gezamenlijke afspraken.

    Wat is de invloed op de werkzaamheden? 

    Horlogemakers hebben veel vaardigheden die een antieke-klokkenmaker ook bezit. Zo is de kennis over hoe een uurwerk in elkaar zit enigszins vergelijkbaar. Maar voor het restaureren van antieke klokken is meer kennis nodig. Antieke klokken bevatten algauw honderden verschillende onderdelen. En onderdelen die kapotgaan, zijn nergens meer te koop. Soms is het zelfs nodig om zelf nieuwe onderdelen voor de klok te maken. Dat vereist veel techniek en creativiteit. Kennis van de geschiedenis is belangrijk voor een klokkenmaker. Alle vakliteratuur is in het Frans, Engels of Duits, dus het is ook wel belangrijk dat je wat talen spreekt (NRC, 2022).

  • Wat verandert er?

    Kennisdelen is een vereiste voor pianotechnici om bij te blijven in de voortschrijdende techniek. Piano’s Maene stuurt medewerkers naar de fabrikant om een training over een specifiek instrument te volgen. Of ze de kennis vervolgens intern opdoen of buiten het eigen bedrijf, is afhankelijk van de bedrijfsfilosofie. Zo is het bij Piano’s Maene een vereiste om trainingen te volgen en om kennis te delen. De kennis die medewerkers hebben opgedaan tijdens een training moeten ze delen met collega’s.

    Wat is de invloed op de werkzaamheden? 

    Door de opkomst van sociale media weten specialisten elkaar beter te vinden om kennis te delen. Zo is er bijvoorbeeld een besloten Facebookgroep Piano Technicians International, met pianotechnici die kennis met elkaar delen.

    Arnold Duin (voorheen werkzaam bij SBB)

    “Je ziet meer groepjes ontstaan bij bepaalde onderwerpen. Mensen weten elkaar te vinden door het internet. Je hebt bijvoorbeeld nu een besloten Facebookgroep Piano Technicians International, met pianotechnici die kennis met elkaar delen.”